VỤ NỔ HOÁ CHẤT (PHÂN BÓN) NITRAT AMON

7/8/2020 | Lượt đọc: 14987

Sau khi có vụ nổ nitrat amon xẩy ra, tôi nhận được khá nhiều câu hỏi, tin nhắn, chứng tỏ sự quan tâm của cộng đồng đến hoạt động hoá chất, an toàn hoá chất rất lớn.

Câu hỏi của DN phân bón 1: Anh Phùng Hà ơi, báo chí đưa tin vụ nổ phân bón nitrat amon kinh hoàng quá. Xin gửi kèm cho anh video vụ nổ tại Lebanon, tại sao lúc đầu là khói trắng, sau lại là khói nâu, anh viết một bài về vụ nổ này cho ACE ngành phân bón rut kinh nghiệm nhé.

Câu hỏi của ĐN phân bón 2: Đây có phải là loại phân bón mà bà con ta vẫn hay gọi là đạm một lá hay hai lá gì phải không anh?

Bạn bè không phải chuyên môn về hóa: Sao phân bón lại có thể nổ được, lạ nhỉ?

Họ hàng 1: Việt Nam mình có dùng loại phân bón này không chú? Sao có chỗ viết do khủng bố, có chỗ lại nói do bất cẩn?

Họ hàng 2: Chú Hà ơi cháu xem video vụ nổ ở Beirut mà khiếp quá, ở Việt Nam có quy định nào để phòng cháy nổ chất này chưa? Chú viết lên FB đi và nhớ tag cháu vào nhé, sau đấy cháu sẽ share trên trang của cháu.

Báo chí, tạp chí: Anh có thể viết một bài không nên sâu lắm về nitrat amon được không?

FKer, anh Chien Nguyen Dinh: Cảng Beirut chứa NA làm phân bón hay thuốc nổ?

+

1) Vụ nổ tại Lebanon: Vào khoảng 18 giờ ngày 4 tháng 8 đã xẩy ra vụ nổ lớn tại cảng ở thủ đô Beirut, Lebanon, thống kê cho đến tối ngày 4/8 đã có 78 người chết và 4.000 người bị thương trong vụ nổ kinh hoàng này. Giới chức Lebanon dự báo, số người chết sẽ tiếp tục tăng sau khi lực lượng khẩn cấp đào bới các đống đổ nát để giải cứu nạn nhân. Thành phố Beirut đã bị phá hủy và triệt phá hoàn toàn (Beirut City is completely destroyed and shattered).

Vụ nổ đã gây ra sóng xung kích, làm vỡ tung cửa sổ và rung chuyển thành phố này. Theo Reuters, đây là vụ nổ lớn nhất tại Beirut trong nhiều năm qua. Vụ nổ có cường độ lớn đến mức một số người dân tại Beirut nghĩ rằng họ vừa trải qua một trận động đất. Đám mây hình nấm được giải thích là do không khí ẩm bị nén và khiến nước ngưng tụ.

Tổng thống Lebanon Michel Aoun cho biết, 2.750 tấn amoni nitrat đã được cất trữ trong sáu năm qua trong một cảng tại Beirut mà không có các biện pháp bảo đảm an toàn. Theo ông Aoun vụ nổ xẩy ra do quá trình hàn xì tại nhà kho, trong khi đó Tổng thống Mỹ cho biết theo một số tướng lĩnh Mỹ có vẻ như là một vụ tấn công (Lebanon explosion looks like a terrible attack).

Tin mới nhất: Vụ nổ đã thổi bay kho chứa 15.000 tấn ngũ cốc (85% dự trữ của Lebanon).

Lebanon (gọi theo tiếng Anh), theo tiếng Ả Rập và tiếng Pháp là Liban. Diện tích 10.452 km2, dân số 6,7 triệu người. GDP (theo PPP) là hơn 20.000 dolar /người, GDP danh nghĩa hơn 12.000 Mỹ kim/người. Để tiện so sánh, Hà Nội sau khi mở rộng có diện tích hơn 3.300 km2, dân số cơ học hơn 8 triệu người.

2) Thông tin chung về nitrat amon: Nitrat amon, hay ammonium nitrat, công thức hóa học NH4NO3 thuộc nhóm phân bón hóa học mà thành phần chất dinh dưỡng trong phân là nitơ. Các loại phân bón chứa đạm khác gồm có SA (sulphate amon), NC (Chlorua amon), phân urea (CO(NH2)2, ammonium phốt phát như MAP, DAP,…..phân đạm SA từ xa xưa được gọi là đạm một lá, vì N chỉ có một số oxy hóa (thí dụ SA, NC), trong khi đó nitrat amon là đạm 2 lá vì N có 2 số oxy hóa. Nitrat amon được xếp vào hóa chất lưỡng dụng, tiền chất thuốc nổ, vừa làm phân bón và cũng được sử dụng làm chất oxy hóa trong thuốc nổ. Nitrat amon bón rất thích hợp cho nhiều loại cây trồng cạn như thuốc lá, thuốc lào, bông, mía, ngô,…..

Hiện nay ở nước ta vừa sản xuất, vừa xuất khẩu, vừa xuất khẩu, vừa sử dụng làm phân bón, vừa sử dụng làm vật liệu nổ công nghiệp, vừa vận chuyển, vừa tàng trữ loại hóa chất này. Khi NA tiếp xúc với lửa hoặc do chuyển đổi kích nổ có thể gây ra nổ lớn. Tuy nhiên ở điều kiện bảo quản bình thường không có kích thích nhiệt cao thì khó có thể gây ra cháy nổ NA. Về màu của khói thì theo GS Jimme Oxley của Trường Đại học Rhode Island là do phản ứng chưa hoàn toàn.

Jimmie Oxley, a chemistry professor at the University of Rhode Island, told AFP. "If you look at the video of the Beirut explosion, you saw the black smoke, you saw the red smoke, that was an incomplete reaction,". Tran Nghi.

3) Một số thảm họa do nổ nitrat amon:

- Nổ ô tô chở NA tại nhà ga Ryongchon năm 2004, Bắc Triều Tiên làm 162 người chết, 3.000 người bị thương. Thuyết âm mưu: Có kế hoạch ám sát Chủ tịch BTT Kim Jong-il.

- Nổ 2.300 tấn NA trên tàu Grandcamp, Texas, Mỹ năm 1947 làm 580 người chết, 3.500 người bị thương. Nguyên nhân: Tàn thuốc lá chưa cháy hết của ai đó.

- Vụ nổ 450 tấn hỗn hợp NA và SA năm 1921 tại Oppau, Đức làm chết khoảng 600 người, bị thương 2.000 người.

- Vụ nổ năm 2015 tại cảng Thiên Tân làm 121 người chết, hơn 700 người bị thương, xây ra do sau khi có vụ nổ thứ nhất, lính cứu hỏa đã phun nước vào CaC2, dẫn đến vụ nổ thứ hai của kho có chứa NA và nitrat kali.

- Khủng bố: Năm 1995, Timothy đã sử dụng NA làm bom khủng bố tại Oklahoma, Mỹ, làm 168 người chết và 700 người bị thương; 10/2017 Stephen Paddock xả súng xuống lễ hội âm nhạc ở Las Vegas, Mỹ làm chết 59 người, khi hắn ta bị giết khám xe ô tô còn có một lượng lớn NA chưa kịp kích nổ; Tháng 4/2015 Malaysia đã chặn đứng một vụ khủng bố khi tịch thu được 20 kg NA và 20 kg kali nitrat; Năm 2004 Anh đã bắt giữ 8 kẻ khủng bố với tang vật là NA; Năm 2002 ba vụ đánh bom khủng bố đã giết hại 202 người bao gồm 88 người Australia và khách du lịch từ 20 quốc gia khác, cảnh sát đã tìm thấy 21 tấn NA chuẩn bị cho các cuộc tấn công khủng bố tiếp theo.

4) Lời kết:

Nước ta đã quản lý tốt NA, đã có các quy định chặt chẽ về sản xuất, vận chuyển, lưu trữ, điều kiện kho bãi, phòng cháy chữa cháy, ứng phó sự cố hóa chất,…..cho đến nay chưa từng có sự cố nhỏ nhất nào xẩy ra nhưng các vụ nổ và các vụ khủng bố trên thế giới cho thấy các cơ sở sản xuất, xuất nhập khẩu, sử dụng, lưu trữ NA làm phân bón hay vật liệu nổ công nghiệp cần tuân thủ chặt chẽ các quy định quản lý loại hóa chất – phân bón lưỡng dụng này.

Nguyên tắc KISS, KISS and KISS (Keep It Safe and Sound) cần phải luôn luôn được tuân thủ mọi lúc, mọi nơi.

TS. Phùng Hà

Từ khóa: ,